Об'єднання лемків - Zjednoczenie Łemków

(...) Przeszłość jest niewyczerpanym źródłem inspiracji, motywów i przykładów, które stanowią elementy zróżnicowanych interpretacji. Ukazują one różne sposoby rozumienia przeszłości. Niekiedy wydaje nam się ona dana, innym razem uzmysławiamy sobie, że trzeba ją odnaleźć lub wynaleźć. Interpretacje przeszłości nie tylko wpisują się w panujące trendy filozoficzne lub estetykę artystyczną danych czasów czy stanowią przedmiot naukowego namysłu, ale również — jak zauważył m.in. wybitny francuski historyk Jacques Le Goff — od czasów antycznych służą jako broń polityczna. Interpretacje przeszłości sytuują się na styku (i jednocześnie są wyrazem) tego co indywidualne i tego co społeczne, przybierając postać ulotnej myśli, wypowiedzianego zdania, napisanej książki, namalowanego obrazu, nakręconego filmu itd. Aby odkryć, z jakim rodzajem interpretacji przeszłości mamy do czynienia, należy umieć, a przede wszystkim chcieć je od siebie odróżniać. Wydawałoby się, że nie jest to zadanie trudne. W praktyce jednak, szczególnie w czasach szumu informacyjnego, ludzie często nie potrafią odnaleźć się w potoku przekazów, wyzwolić z narzucanych im autorytatywnych wizji. Choć chętnie powtarzamy opinie dotyczące pamięci, tożsamości, narodu i historii — jak choćby te, że historia jest ważna, że podstawą istnienia wspólnoty jest pamięć o przeszłości, że ma to również związek z tożsamością itd. – to stwierdzenia takie mogą być na swój sposób prawdziwe jedynie w połączeniu z bardziej skomplikowanymi kontekstami, do których często już nie sięgamy.

Omawiana tu praca Paula Roberta Magocsiego Pod osłoną gór. Dzieje Rusi Karpackiej i Karpatorusinów jest niewątpliwie przykładem interpretacji przeszłości. Celem analizy będzie ustalenie, z jakim rodzajem interpretacji przeszłości mamy do czynienia w jej przypadku, i to nie w wymiarze deklaratywnym czy formalnym, ale komunikacyjnym. Chodzić będzie zatem o to, co jej autor starał się nam przekazać wprost, jak sami możemy interpretować jego słowa i czego możemy się domyślać na podstawie lektury.

Recenzowana książka została wydana w 2022 r. przez rzeszowską oficynę Libra. Wraz ze spisami treści i indeksami liczy 540 stron tekstu, a kolejne 48 stanowi bardzo ciekawy materiał ilustracyjny. Warto dodać, że w pracy znalazły się też aż 34 mapy.

Podtytuł wydaje się sugerować, że mamy do czynienia z syntezą dziejów pewnej wspólnoty na określonym terytorium. Magocsi jednak w istocie nieco inaczej formułuje cel pracy: chce wykazać (sic!), „że w Europie istnieje historyczne terytorium zwane Rusią Karpacką”, którego „nazwa i wiążące się z nią pojęcie są znane niektórym mieszkańcom tej krainy, choć nie znajdziemy jej ani na dawnych, ani na współczesnych mapach” (s. 12). To dość ekwilibrystyczne sformułowanie stanowić ma, o czym zapewnia nas autor, podstawę pracy naukowej mającej „swoje źródło w wykładach uniwersyteckich, które (po niezbędnych poprawkach) zostały przekształcone w książkę” (ibidem). Co istotne, Magocsi dodaje przy tym, że napisał książkę, która przypomina nieco podręcznik akademicki i ma charakter dydaktyczny (ibidem). (...)